Με την ευκαιρία της μελέτης του κειμένου του Ε. Ροΐδη "Τα υαλοπωλεία" συνοψίζω κι εδώ βασικά χαρακτηριστικά του έργου του που συναντήσαμε και στο κείμενό μας, για να τα έχετε συγκεντρωμένα στη μελέτη σας και να μπορείτε να τα επισημάνετε στην ανάλυσή σας:
Η ευρωπαϊκή συνείδηση.Τον απασχολεί η πολιτισμική αναντιστοιχία της ελληνικής προς τις ευρωπαϊκές κοινωνίες της εποχής του και ένα αγαπημένο θέμα για τη σάτιρά του είναι τα κακώς κείμενα της σύγχρονης του κοινωνίας σε όλες τις εκδηλώσεις της.
Η «καταλυτική» του σάτιρα. Το έργο του θα μπορούσε να αποτελεί πρότυπο σατιρικού και χιουμοριστικού ύφους, η σάτιρα είναι η δεύτερη ανάσα για τον Ροΐδη, σύμφωνα με τον Παράσχο, ενώ ο Δροσίνης τον αποκαλούσε "αστυνομία της σκέψης". Ο ίδιος έλεγε για τη σάτιρα και το σαρκασμό στα «Σκαλαθύρματά του» ότι «ο σαρκαστικός γέλως μόνος διακρίνει τον άνθρωπο από του κτήνους».
Υπονόμευσε το ρομαντισμό στην ελληνική του εκδήλωση -αντίθετα θαυμάζει κάποιους από τους ευρωπαίους ρομαντικούς λογοτέχνες- όπως και την ηθογραφία και πολλά από τα κείμενά του βρίσκονται ανάμεσα στη δημοσιογραφία και στο λογοτεχνικό ύφος, ανάμεσα στον κριτικό στοχασμό και στην αφήγηση, ανάμεσα στον εγκυκλοπαιδισμό και στην επιστήμη, ανάμεσα στο Διαφωτισμό και στον κλασικισμό.
Ο ίδιος διακρίνει τη γλώσσα από το ύφος στο έργο του. Η γραφή του συνιστά δείγμα μοναδικού, πρωτοποριακού και ανατρεπτικού ύφους. Καλλιέργησε ένα απαιτητικό είδος και με το αντισυμβατικό του πνεύμα υπήρξε ευαίσθητος και οξυδερκής παρατηρητής και κριτής της εποχής του. Συνέβαλε στη διάπλαση μιας νέας αισθητικής συνείδησης σε μια εποχή κατά την οποία η λογοτεχνία στον ελληνικό χώρο αναζητούσε την ταυτότητά της.
Στο κείμενο θα πρέπει επίσης να μπορείτε να επισημάνετε:
Την αξία της παρατηρητικότητας ως προϋπόθεση για τη σατιρική περιγραφή
Τους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνει το κωμικό (κωμικό της κατάστασης, κωμικό των λέξεων) και ειδικότερα την ιδιόμορφη χρήση της πομπώδους και επεξεργασμένης γλώσσας ως φορέα του κωμικού.
Τον έκδηλο μισογυνισμό του συγγραφέα.
Θα μπορούσαμε επίσης, με βάση το κείμενο, να συμφωνήσουμε με τον Δημηρούλη όταν γράφει για το Ροΐδη: "Η ειρωνική παραποίηση, η εσκεμμένη υπερβολή, η αφηγηματική αποστασιοποίηση, όλα ανήκουν στη ροΐδεια ευφυολογία και το σπάνιο ύφος";
Εάν ως χρονογράφημα ορίζουμε το λογοτεχνικό είδος του πεζού λόγου που είναι πάντοτε σύντομο, αντλεί τα θέματά του και σχολιάζει την τρέχουσα, επίκαιρη πραγματικότητα, μπορούμε να εντάξουμε στο είδος αυτό τα "Υαλοπωλεία";
Τις αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Ροΐδης.
Επειδή η κατάσταση που περιγράφει ο συγγραφέας μας δεν έχει αλλάξει όσο θα θέλαμε και αντίστοιχα με το χρόνο που έχει μεσολαβήσει από τότε, ως παράλληλο κείμενο δείτε κάτι πιο σύγχρονο:
Είμαστε ό,τι... οι δρόμοι μας
(Τασούλα Καραϊσκάκη, εφημ. Καθημερινή, Μόνιμες στήλες, 12- 5-2006)
Κάθε αθηναϊκή μέρα γεννιέται μέσα στην παράνοια της τυφλής βιασύνης και το κυκλοφοριακό χάος και σβήνει μέσα στο ρυπαρό «κορεσμό» των δημόσιων χώρων και το αδιέξοδο της στάθμευσης. Ωστόσο, αν και πάσχοντες, δεν αντιδρούμε, δεν απαιτούμε μια θεραπεία από τα επακόλουθα της «ασθένειας» που κατατρώει τις ώρες μας. Δεν θέλουμε με κανένα τρόπο να εγκαταλείψουμε την ακριβοπληρωμένη βολή μας. Εγωιστικά και κοντόθωρα βάζουμε καθημερινά το λιθαράκι του παραλογισμού, της αυθαιρεσίας, της διάλυσης στην κοινή μας ζωή, ακυρώνοντας κάθε προσπάθεια για ανθρώπινη επιβίωση.
Και η τραγωδία στους δρόμους συνεχίζεται. Ως πεζοί δίνουμε τη μάχη του ασφαλούς βαδίσματος, παλινδρομώντας από το οδόστρωμα στα στενά κακοφτιαγμένα πεζοδρόμια, ανάμεσα σε παρκαρισμένα αυτοκίνητα και δίκυκλα, τραπεζοκαθίσματα, ξεχασμένα μπάζα, σκουπίδια, λακκούβες. Ως εποχούμενοι μπουσουλάμε αργά ανάμεσα σε διπλο– και τριπλο–παρκαρισμένα αυτοκίνητα, αιφνιδιαζόμαστε από απρόσμενες αντικανονικές στάσεις μπροστινών οχημάτων, μένουμε για ώρα (σχεδόν αδιαμαρτύρητα) πίσω από σταματημένα φορτηγά που ξεφορτώνουν εμπορεύματα εκτός ωραρίου τροφοδοσίας καταστημάτων (προβλήματα δημιουργούνται ακόμη κι όταν τηρείται το ωράριο). Μέχρι 8% παραπάνω επιβάρυνση στην κυκλοφορία προκαλούν τα φορτηγά που τροφοδοτούν τα μαγαζιά σε ώρες αιχμής, δημιουργώντας τριτοκοσμικές καταστάσεις στην πόλη. Τι θα έπρεπε να γίνει; Η τροφοδοσία να πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της νύχτας, σε ειδικές ζώνες εισόδου και στάθμευσης, όπως γίνεται σε όλες τις πολιτισμένες χώρες του κόσμου κι όπως γινόταν κατά τον ολυμπιακό Αύγουστο του 2004. Αλλά προβάλλεται πάντα το πρόσχημα του ελλιπούς κράτους – δεν μπορεί να υπάρξει επαρκής έλεγχος (λογιστικός, φορολογικός) στις συναλλαγές αυτού του τύπου μεταμεσονύχτια.
Καταστάσεις που επιβεβαιώνουν ότι είναι... προνόμιο να ζεις σ’ αυτόν τον τόπο, όπου οι ίδιες οι Αρχές μεροληπτούν• χαρίζεται ο αστυνόμος, ρουσφετολογεί ο δήμαρχος, δημηγορεί ο πολιτευτής… Στο 55% των δρόμων της Αθήνας η κυκλοφορία των οχημάτων γίνεται μόνο σε μία λωρίδα λόγω παράνομης στάθμευσης. Στο λεκανοπέδιο πραγματοποιούνται 1,6 σταθμεύσεις αυτοκινήτων, από τις οποίες το 80% στους δρόμους (παράνομα, κυρίως). Για τα 2,5 εκατ. Ι.Χ. του λεκανοπεδίου διατίθενται μόνο 265.000 θέσεις πάρκινγκ σε δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους. Σε οργανωμένα πάρκινγκ καταφεύγει μόνο το 2% των οδηγών.
Η αστυνόμευση δεν είναι μεθοδευμένη και συστηματική, παρά μόνον εισπρακτική. Δεν υπάρχει πρόγραμμα επιλεκτικού ελέγχου σε φορτωμένους δρόμους, στροφές λεωφορείων, ράμπες για τη διευκόλυνση ατόμων με κινητικά προβλήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις μοιάζει να βολεύει η ελεγχόμενη παρανομία (και όχι η εξάλειψή της), αφού τα έσοδα είναι πολλά από τις κλήσεις – οι οδηγοί της Αττικής πληρώνουν κατ’ έτος περί τα 25 εκατ. ευρώ για παράνομη στάθμευση.
Είναι ν’ αναρωτιέται κανείς γιατί η Πολιτεία καθυστερεί τόσο πολύ να κατασκευάσει νέα πάρκινγκ και σταθμούς μετεπιβίβασης, γιατί δεν ενθαρρύνει τους ιδιώτες που ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν ιδιωτικούς σταθμούς αυτοκινήτων. Γιατί δεν βρίσκει λύσεις για τις πυκνοδομημένες περιοχές όπου η ζήτηση καλπάζει και οι πολίτες δεν έχουν άλλες επιλογές.
Φταίει μόνο η ανοργανωσιά, η ανεπάρκεια ή παρεισφρέει, όπως και αλλού, η ιδιοτέλεια και η πώρωση;
Οι streetpanthers του Γ2 δεν φαίνεται να χτύπησαν ακόμη, αναμένω κείμενα κατ' απομίμηση του Ροΐδη.
