Σπάρτη-Αθήνα

SPARTI_ATHINA

Για να έχετε διαθέσιμα περιληπτικά τα κυριότερα σημεία του κεφαλαίου αναρτώ την παρουσίαση που είδαμε στο PowerPoint και επειδή δεν προλάβαμε να δούμε το βίντεο της εκπαιδευτικής τηλεόρασης για τη Σπάρτη, όποιος έχει χρόνο και διάθεση μπορεί να το κάνει από το σπίτι.

Πατήστε το σύνδεσμο Σπάρτη1 και μετά το Σπάρτη2, γιατί είναι σε δύο μέρη.

Ιστορία για το δίσκο της Φαιστού

Κάποτε ήταν μία γυναίκα που ήθελε να φτιάξει τον κήπο της. Παίρνει λοιπόν το φτυάρι της και πλησιάζει το αγαπημένο της λουλούδι. Αρχίζει να το τσουγκρανίζει, αλλά σύντομα βαριέται και πάει να φάει.

Όταν γυρίζει ο άντρας από τον στρατό βλέπει το λουλούδι και αρχίζει να το σκαλίζει. Μόλις τελείωσε πήγε στη μηλιά που είχαν και της έκοψε τα περιττά κλαδιά. Μετά πήγε να ποτίσει το λουλούδι και ύστερα πήγε να φάει. Ενώ έτρωγε έλεγε στη γυναίκα του τα νέα του στρατού. Της είπε για ένα πουλί που πήρε το φαγητό τους, για έναν αετό που πήγε και κάθισε στα κλαδιά του δέντρου δίπλα στη σκηνή του στρατηγού τους και του πήρε το κράνος και μετά είπε πως το κρέας ήταν παραβρασμένο και άνοστο μα πως ήταν καλύτερο από το ωμό κρέας του στρατού. Και τότε η γυναίκα του του είπε πως έκανε κρύο και να αφήσει το κρέας του για το πρωί.

Έτσι έκανε και ο στρατιώτης. Και πήγε να κλείσει το παράθυρο να μην μπει ένα κοράκι που παραμόνευε απ’ έξω για να πάρει το φαγητό του. Ύστερα βγήκε στον κήπο και μάζεψε τα εργαλεία του και τα ακόντιά του, καθώς και την μπέρτα του που τη φορούσε στο στρατό. Μα είχε ξεχάσει την πόρτα ανοιχτή και μπήκε ο κόρακας και του πήρε το φαγητό. Θυμωμένος αυτός πήρε ένα καλάθι και πήγα να ψαρέψει. Μόλις γύρισε πήγε και φρόντισε ον κήπο του, ενώ η γυναίκα του μαγείρευε το ψάρι που είχε πιάσει ο στρατιώτης. Και να σου πάλι το κοράκι και πήρε το ψάρι. Η γυναίκα το είπε στον άντρα που πήρε το κοντάρι του και πήγε να το βρει. Όμως δεν το βρήκε και γύρισε για να φροντίσει τον κήπο του και να φτιάξει μια ωραιότατη σαλάτα. Όμως ο κόρακας ήρθε πάλι, αλλά έφυγε με άδεια χέρια, γιατί ο στρατιώτης του πέταξε το καλάθι με το οποίο είχε πιάσει το ψάρι και τρόμαξε αυτό και δεν ξανάρθε. Και συνέχισε ήρεμος να σκαλίζει τα φυτά του. Κάποια στιγμή τον φώναξε η γυναίκα του και πήγε να φάει. Και αυτήν τη φορά δεν ήρθε ο κόρακας να τους πάρει το φαγητό.

Μόλις τελείωσαν, η γυναίκα καθάριζε το σπίτι και ο άντρας τον κήπο. Αφού αποθήκευσαν ότι περίσσεψε από το φαγητό και τη σαλάτα πήγαν στο δωμάτιο τους για να κοιμηθούν. Και ο άντρας έβλεπε στο όνειρό του πως η θάλασσα τους κατάπιε και πως μαράθηκε η ντοματιά τους και δεν είχαν φαγητό. Και φοβόντουσαν μην πνιγούνε ή μήπως πεθάνουν από την πείνα. Και ήρθε μετά ο κόρακας και τους έφερε μια ντομάτα να τη φάνε. Και κάθε μέρα τους έφερνε φαγητό και στο τέλος δεν πεινούσαν πια. Και τότε ξύπνησε και μέσα σε λίγα λεπτά ξανακοιμήθηκε.

Και το πρωί δε θυμόταν τίποτα από το όνειρο.

Νεφέλη Γαρούφη

Τύραννοι και τεχνάσματα

Μάθαμε για το πολίτευμα της τυραννίδος και είδαμε ότι συχνά ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης των αντιπάλων πολιτικών μερίδων και της αστάθεια που αυτή η αντιπαλότητα προκαλούσε. Οι τύραννοι ήταν άνθρωποι ιδιαίτερα φιλόδοξοι, αλλά και αγαπητοί στο λαό. Ασκούσαν την εξουσία για δικό τους όφελος και εδίωκαν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, αλλά ταυτόχρονα για να διατηρήσουν την εξουσία τους δίχως αναταραχές έπαιρναν κάποια φιλολαϊκά μέτρα ή έκαναν σημαντικά δημόσια έργα, μερικά από τα οποία έχουν μείνει ονομαστά μέχρι σήμερα.

Διαβάστε μια σύντομη αναφορά στην ιστορία του γνωστού τύραννου των Αθηνών Πεισίστρατου και βρείτε ποια σημεία της επιβεβαιώνουν τα παραπάνω γενικά χαρακτηριστικά της τυραννίδος, ως πολίτευμα και των τυράννων, ως πρόσωπα.

Ο αθηναίος πολιτικός Πεισίστρατος, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, καταγόταν από τη Βραυρώνα της Αττικής. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ιπποκράτης και η μητέρα του ήταν εξαδέλφη της μητέρας του γνωστού νομοθέτη Σόλωνα. Ο Πεισίστρατος έγινε πολύ δημοφιλής στην Αθήνα το 570 π.X., όταν στον πόλεμο των Αθηναίων με τους Μεγαρείς κατέλαβε το λιμάνι των Μεγάρων.

Δεινός ρήτορας ο Πεισίστρατος εκμεταλλεύθηκε την πολιτική και κοινωνική αστάθεια της Αθήνας μετά τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα και συσπείρωσε γύρω του τα δυσαρεστημένα τμήματα του πληθυσμού, όπως τους μικροκτηματίες των άγονων ορεινών περιοχών και τους ακτήμονες, γι' αυτό και η παράταξή του ονομάστηκε των Διακρίων (ή Υπερακρίων ή Επακρίων). Ως τότε στην Αττική κυριαρχούσαν δύο παρατάξεις, των Πεδιακών, που εκπροσωπούσε τους πλούσιους γαιοκτήμονες με αρχηγό τον Λυκούργο, και των Παραλίων, με οπαδούς τους πολίτες μεσαίων εισοδημάτων και με αρχηγό τον Μεγακλή, ο οποίος έκλινε περισσότερο προς τη συνέχιση της μετριοπαθούς πολιτικής του Σόλωνα.

Επινοητικός και εξαιρετικά φιλόδοξος ο Πεισίστρατος επιχείρησε τρεις φορές να γίνει τύραννος της Αθήνας. Οι δύο πρώτες τυραννίδες του ήταν βραχύβιες αλλά με την τρίτη ο Πεισίστρατος παρέμεινε στην εξουσία ως τον θάνατό του.

Στην πρώτη του απόπειρα να κατακτήσει την εξουσία ο Πεισίστρατος σκαρφίστηκε το εξής τέχνασμα: αφού τραυματίστηκε μόνος του, εμφανίστηκε στην Αγορά καταματωμένος και άρχισε να διηγείται το πώς, ενώ αυτός υπερασπιζόταν τα δίκαια των αδυνάτων, οι αντίπαλοί του τού επιτέθηκαν και λίγο έλειψε να τον σκοτώσουν. Οι Αθηναίοι τον πίστεψαν και, για να τον προστατέψουν από τους εχθρούς του, του έδωσαν προσωπική φρουρά 50 κορυνηφόρους (άνδρες οπλισμένους με ρόπαλα). Με «μαγιά» την προσωπική του φρουρά ο Πεισίστρατος, το 560 π.X., συγκέντρωσε και άλλους μισθοφόρους και κατέλαβε την Ακρόπολη και την εξουσία. Οχι όμως για πολύ. Ο Μεγακλής και ο Λυκούργος ξέχασαν τις διαφορές τους, συμμάχησαν εναντίον του και ενωμένοι κατάφεραν να πάρουν την εξουσία από τα χέρια του Πεισίστρατου και να τον εξορίσουν.

Ο πανέξυπνος Πεισίστρατος, εκμεταλλευόμενος την διαμάχη που υπήρχε μεταξύ του Μεγακλή και του Λυκούργου, κατάφερε να πάρει με το μέρος του τον μετριόφρονα Μεγακλή, ο οποίος μάλιστα του έδωσε για σύζυγο την κόρη του.

Για να μπορέσει ο Πεισίστρατος να εγκαταστήσει τη νέα τυραννίδα του επινόησε άλλο τέχνασμα. Εβαλε πάνω σε άρμα μια νεαρή γυναίκα ντυμένη με πανοπλία και περικεφαλαία και εν πομπή την έφερε από την Παιανία στην Ακρόπολη διαδίδοντας ότι ήρθε η ίδια η Αθηνά για να τον στέψει άρχοντα της πόλης. Ο λαός της Αθήνας εντυπωσιάστηκε και ο Πεισίστρατος ξανάγινε τύραννος το 558 π.X. Αλλά και πάλι για λίγο. Μόλις εξασφάλισε την τυραννίδα, διατυμπάνισε ότι ο γάμος του με την κόρη του Μεγακλή ήταν τυπικός γιατί αυτός δεν σκόπευε να ενώσει το αίμα του με το αίμα των Αλκμεωνιδών, δηλαδή της οικογένειας του Μεγακλή. Ο Μεγακλής συμμάχησε εκ νέου με τον Λυκούργο και οι δυο τους ενωμένοι κατόρθωσαν, το 556 π.X., να διώξουν τον Πεισίστρατο από την Αθήνα, στερώντας του τα πολιτικά του δικαιώματα και δημεύοντας την περιουσία του.

Ο Πεισίστρατος τότε έφυγε και πήγε αρχικά στην Εύβοια και μετά στη Μακεδονία όπου στο Παγγαίο όρος απέκτησε τον έλεγχο ορυχείων χρυσού και αργύρου και πλούτισε. Ετσι μπορούσε πλέον να συντηρεί έναν αρκετά μεγάλο στρατό μισθοφόρων. Επιπλέον ζήτησε βοήθεια από τους αριστοκράτες φίλους του από τη Θήβα, τη Θεσσαλία, την Ερέτρια και κυρίως από τη Νάξο όπου ο Λύγδαμης, ο μετέπειτα τύραννος του νησιού, πρόσφερε στον Πεισίστρατο και στρατό και χρήμα. Επίσης ο γιος του Ηγησίστρατος στρατολόγησε από τη γενέτειρα της μητέρας του γύρω στους 1.000 αργείους εθελοντές.

Τον στρατό του ο Πεισίστρατος τον συγκέντρωσε στην Ερέτρια και από εκεί έπλευσε στον Μαραθώνα απ' όπου εκστράτευσε εναντίον της Αθήνας. Ο στρατός του Λυκούργου και του Μεγακλή τον περίμενε στην Παλλήνη. Εκεί όμως ο Πεισίστρατος, πάλι με τέχνασμα, νίκησε τους αντιπάλους του κατά κράτος. Επιτέθηκε το καταμεσήμερο, την ώρα όπου οι Αθηναίοι λαγοκοιμούνταν αποκαμωμένοι από τη ζέστη. Ετσι ο Πεισίστρατος μπήκε θριαμβευτής στην Αθήνα το 546 π.X., ένδεκα χρόνια αφότου τον είχαν διώξει ως προδότη, και επέβαλε την τρίτη τυραννίδα του την οποία διατήρησε ισοβίως.

Μολονότι ο Πεισίστρατος κατέκτησε την Αθήνα με ξένο στρατό, δεν κατέλυσε τους ισχύοντες θεσμούς. Αντίθετα σεβάστηκε τους νόμους του Σόλωνα και διατήρησε τον υπάρχοντα διοικητικό μηχανισμό της Αθήνας, αλλά φρόντισε να τοποθετήσει σε όλες τις θέσεις-κλειδιά συγγενείς του ή ανθρώπους της απόλυτης εμπιστοσύνης του.

Επίσης κατάφερε με ειρηνικά μέσα να αφοπλίσει τους Αθηναίους πείθοντάς τους ότι θα τους προστάτευε με στρατό που θα τον πλήρωνε από τα δημόσια έσοδα, και έστρεψε τα ενδιαφέροντά τους σε παραγωγικότερες ασχολίες αντί του πολέμου. Για να διασφαλίσει το καθεστώς του από τους αντιφρονούντες ο Πεισίστρατος πήρε ομήρους μερικούς νέους από αριστοκρατικές οικογένειες και τους έστειλε στη Νάξο, στον Λύγδαμη, τον οποίο βοήθησε να γίνει τύραννος του νησιού. Επίσης εξόρισε όλους εκείνους που αρνήθηκαν να συμβιβαστούν, όπως τους Αλκμεωνίδες.

Ως πρώην αρχηγός των Διακρίων ο Πεισίστρατος κράτησε τις υποσχέσεις που έδινε κάποτε στους οπαδούς του: τα κτήματα που δήμευσε από τους εξόριστους Παραλίους και Πεδιακούς τα μοίρασε στους ακτήμονες και έκανε αναδασμό της γης, κάτι που δεν είχε τολμήσει να κάνει ο Σόλων. Επιπλέον έδωσε στους αγρότες χαμηλότοκα δάνεια, ώστε τους μήνες όπου περίμεναν να συλλέξουν τη σοδειά τους να μην αναγκάζονται να μπαίνουν στην πόλη αναζητώντας δουλειά. Θέσπισε επίσης κινητά δικαστήρια τα οποία περιόδευαν στην ύπαιθρο για την επίλυση των διαφορών. Με τον τρόπο αυτό ο Πεισίστρατος περιόρισε την αστυφιλία και αύξησε την αγροτική παραγωγή.

Ο Πεισίστρατος ενθάρρυνε και τη βιοτεχνία και το εμπόριο και επέβαλε τη φορολογία της δεκάτης (10% επί του εισοδήματος). Με τα χρήματα που εισέπραττε από τους φόρους κατασκεύασε δρόμους και πολλά άλλα δημόσια έργα, μνημεία και ναούς που ομόρφυναν την Αττική αλλά ταυτόχρονα πρόσφεραν δουλειά στον αστικό πληθυσμό.

Στο πλαίσιο της φιλολαϊκής πολιτικής του ο Πεισίστρατος αναδιοργάνωσε και αναβάθμισε τις κυριότερες εορτές της Αθήνας, όπως τα Διονύσια και τα Παναθήναια που τόνιζαν την ενότητα του λαού. Εκτός από τις πομπές και τις τελετουργίες εντάχθηκαν στις εορτές και αθλητικοί, μουσικοί και ποιητικοί αγώνες. Υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες ότι ο Θέσπις, ο προπάτορας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου, αναδείχτηκε νικητής στον ποιητικό αγώνα των Μεγάλων Διονυσίων επί Πεισιστράτου, το 535 ή το 533 π.X.

Στα 20 σχεδόν χρόνια της τρίτης τυραννίδας του Πεισίστρατου η Αττική δεν ενεπλάκη σε πόλεμο και σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες η τυραννίδα του Πεισίστρατου ήταν μάλλον ήπια, σχεδόν «δημοκρατική»!

Πηγή: Πεισίστρατος περίπου 600-527 π.X. Ο προοδευτικός τύραννος, Το Βήμα, 14/12/2003

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ ΠΟΛΙΣ-ΚΡΑΤΟΣ, ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ

Για να θυμόμαστε όρους και ονόματα σχετικά με την πόλη-κράτος και τα πολιτεύματα, τι πιο βοηθητικό από ένα σταυρόλεξο! Ας το λύσουμε.

Πατήστε την επιλογή "print" που βλέπετε στο αρχείο Crossword και τυπώστε το για να το συμπληρώσετε.

Crossword

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ

1. Οργανωμένο στρατιωτικό σώμα της πόλης
5. Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία κατέχουν οι ευγενείς
6. Τύραννος της Σάμου
10. Τύραννος της Κορίνθου
13. Σημαντικός αρχιτέκτονας που σχεδίασε και υλοποίησε το έργο του υδραγωγείου της Σάμου
14. Γνωστός τύραννος της Αθήνας. Κατάφερε να πάρει τρεις φορές την εξουσία
15. Το πολίτευμα όπου την εξουσία κατακτά η τάξη όσων πλούτισαν από το εμπόριο


ΚΑΘΕΤΑ

2. Ιδιαίτερα σημαντικός αρχαίος έλληνας φιλόσοφος που ασχολήθηκε με την ανάλυση των πολιτευμάτων
3. Ετσι αποκαλούμε την πόλη που δημιουργεί μια αποικία
4. Λιθόστρωτος δρόμος πάνω στον οποίον σύρονταν τα πλοία στον Ισθμό της Κορίνθου
7. Τη φορούν τα μέλη της φάλαγγας
8. Το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία καταλαμβάνει κάποιο άτομο που συχνά καταφέρνει να έχει στην αρχή και την υποστήριξη του λαού για δικό του όφελος
9. Ο αιώνας κατά τον οποίον πρωτοεμφανίζεται η πόλις-κράτος
11. Η πόλις στα αρχαία ελληνικά
12. Ισχυρή οχυρωμένη θέση σε υψηλό σημείο της πόλης

Eυριπίδης και James Cameron. Ανορθόδοξες συναντήσεις ή μήπως τα ουσιαστικά ερωτήματα δεν έχουν χρόνο και δεν ορίζονται από το μέσον;

Αφιερωμένο στους μαθητές του Γ4
μαζί με τους οποίους φέτος προσπαθούμε να προσεγγίσουμε το αρχαίο δράμα.

Ο Jake Sully και το είδωλο της Ελένης.

Όταν ο Ευριπίδης έβαζε τους θεατές που παρακολουθούσαν την τραγωδία του Ελένη να αναρωτηθούν για το αληθές και το φαινόμενο σίγουρα δεν είχε κατά νου τι διαστάσεις μπορεί να δώσει στο ίδιο πανάρχαιο πρόβλημα σχετικά με την αλήθεια των πραγμάτων η εισβολή υψηλών τεχνολογικών δυνατοτήτων στη ζωή μας. Οι κόσμοι της εικονικής πραγματικότητας φαίνεται να δραπετεύουν ακόμη κι από τα πιο "προχωρημένα" διαδικτυακά παιγνίδια και σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον εισβάλλουν στην πραγματικότητα, όπως κανείς μπορεί να την ορίσει. Γίνονται αιτίες πολέμων, ξεκινούν ιστορίες αγάπης, ξεπερνούν τους περιορισμούς τους. Το ίδιο άραγε δεν έκανε και το είδωλο της πιο φημισμένης Ωραίας της αρχαιότητας;

Το ερώτημα κατά πόσον οι αισθήσεις μπορούν να μας πληροφορήσουν για το αληθές, εξακολουθεί να υφίσταται σε έναν κόσμο που η επιστήμη τις διαψεύδει καθημερινά-απαγορεύοντάς μας να πιστέψουμε ότι ο ήλιος που βλέπουμε κινείται γύρω μας, τα άστρα που βλέπουμε υπάρχουν αυτή τη στιγμή που εμείς συλλαμβάνουμε με τη όρασή μας την εικόνα τους, ότι το τραπέζι που ακουμπάμε για να γράψουμε αυτά τα λόγια είναι ύλη και η προσπάθεια που καταβάλλουμε για να του αλλάξουμε θέση ενέργεια- ενώ την ίδια στιγμή ο πολιτισμός μας υποκλίνεται στις απαιτήσεις τους, καλλιεργώντας μεθοδικά τη πίστη ότι η κατανάλωση κάθε είδους αγαθού συνεπάγεται την "ευτυχία" με όλα της τα επακόλουθα.

Σήμερα με το Γ4 προβληματιστήκαμε, με την ευκαιρία που μας δίνει η μελέτη της Ελένης του από σκηνής φιλοσόφου, για το πώς μπορούμε να δούμε, μέσα από τα γυαλιά που μας προσφέρει, όχι ο 3D κινηματογράφος, αλλά η φιλοσοφία και τα μεγάλα ερωτήματά της, την παρέμβαση του θεού της τεχνολογίας στις ζωές των ανθρώπων. Προσπαθήσαεμε να επεκτείνουμε τη διάκριση του είναι και φαίνεσθαι στο Avatar για καταλήξαμε να αναρωτιόμαστε για την ευθύνη των ηρώων στον κόσμο της Ευριπίδειας τραγωδίας, όπου οι θεοί φαίνεται να παίζουν με τους ανθρώπους και οι τύχες τους να είναι έρμαιο στις θεϊκές παρορμήσεις. Ποιες είναι όμως, άραγε, οι ευθύνες του σημερινού θεατή του Avatar στον κόσμο που η τεχνολογία ορίζει; Πόσα δεν κάνουμε "για ένα πουκάμισο αδειανό";

Αρκετά για σήμερα! Είναι δύσπεπτα αυτού του είδους τα ερωτήματα. Ελπίζω όμως να μη σταματήσουμε εδώ τους προβληματισμούς μας, γιατί το επόμενο τρίμηνο μας περιμένουν στη γωνία τα Φιλοσοφικά Κείμενα, απαιτητικά.

Οδυσσέας

Σας καλοσωρίζω πίσω στα θρανία μας για τη νέα χρονιά και εύχομαι το ταξίδι μας στην ιστορία να γίνει ακόμη πιο ενδιαφέρον!

Στο παιγνίδι στο χρόνο που αρχίσαμε φέτος δεν θα ήταν χρήσιμο να να μπορούσαμε να επισκεφτούμε τους τόπους που μελετάμε; Ας το κάνουμε με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

Ο ιστότοπος του Υπουργείου Πολιτισμού OΔΥΣΣΕΥΣ μας δίνει την ευκαιρία να περιηγηθούμε μερικές από τις σημαντικότερες τοποθεσίες όπου έχει, σε κάποια χρονική στιγμή μέσα στα τελευταία 5000, ανθίσει ελληνικός πολιτισμός.

Μέσα από τις σελίδες του μπορούμε να περιηγηθούμε σε μουσεία, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους. Ιδιαίτερη προσοχή αξίζει το φωτογραφικό αρχείο.