Κ. Κρυστάλλη, Ηλιοβασίλεμα
Πίσω ἀπὸ μακρινὲς κορφὲς ὁ ἥλιος βασιλεύει
καὶ τ’ οὐρανοῦ τὰ σύνορα χίλιες βαφὲς ἀλλάζουν,
πράσινες, κόκκινες, ξανθές, ὁλόχρυσες, γαλάζιες
κι ἀνάμεσά τους σκάει λαμπρὸς λαμπρὸς ὁ Ἀποσπερίτης.
Τὴν πύρα τοῦ καλοκαιριοῦ τὴν σβηεῖ γλυκὸ ἀγεράκι,
ποὺ κατεβάζουν τὰ βουνά, ποὺ φέρνουν τ’ ἀκρογιάλια.
Ἀνάρια τὰ κλωνάρια του κουνάει ὁ γερο-πεῦκος
καὶ πίνει καὶ ρουφάει δροσιὰ κι ἀχολογάει καὶ τρίζει.
῾Η βρύση ἡ χορταρόστρωτη δροσίζει τὰ λουλούδια
καὶ μ’ ἀλαφρὸ μουρμουρητὸ γλυκὰ τὰ νανουρίζει·
θολώνει πέρα ἡ θάλασσα, τὰ ριζοβούνια ἰσκιώνουν,
τὰ ζάλογγα μαυρολογοῦν, σκύβουν τὰ φρύδια οἱ βράχοι
κι οἱ κάμποι γύρω οἱ ἁπλωτοὶ πράσινο πέλαο μοιάζουν.
Ἀπόξω, ἀπὸ τὰ ὀργώματα, γυρνοῦνε οἱ ζευγολάτες,
ἡλιοκαμένοι, ξέκοποι, βουβοί, ἀποκαμωμένοι,
μὲ τοὺς ζυγούς, μὲ τὰ βαριὰ τ’ ἀλέτρια φορτωμένοι
καὶ σαλαγοῦν ἀπὸ μπροστὰ τὰ δυὸ καματερά τους,
τρανά, στεφανοκέρατα, κοιλάτα, τραχηλάτα.
- ᾽Οώ, φωνάζοντας, ὀώ! Μελισσινέ, Λαμπίρη.
Κι ἀργά τά βόιδια περπατοῦν καὶ ποὺ καὶ ποὺ μουγκρίζουν.
Γυρνοῦνε ἀπὸ τᾶ ἔργα τους οἱ λυγερές, γυρνοῦνε
μὲ τὰ ζαλίκια ἀπ’ τὴ λογγιά, μὲ τὰ σκουτιὰ ἀπ’ τὸ πλύμα,
μὲ τὶς πλατιές των τὶς ποδιὲς σφογγίζοντας τὸν ἵδρο.
Καὶ σ’ ὅποιο δέντρο κι ἂν σταθοῦν, σ᾽ ὅποιο κοντρὶ ἀκουμπήσουν
εἰς τὸ μουρμούρι τοῦ κλαριοῦ, εἰς τὴ θωριὰ τοῦ βράχου
γλυκὸ γλυκὸ καὶ πρόσχαρο χαιρετισμὸ ξανοίγουν:
- Γειὰ καὶ χαρὰ στὸν κόσμο μας, στὸν ὄμορφό μας κόσμο!
Σὰν τὸ ζαρκάδι ὁ νιὸς βοσκὸς ξετρέχει τὴν κοπὴ του·
σουρίζει, σαλαγάει, « ὄι ὄι » καὶ τήνε ροβολάει
ἀπὸ τὰ πλάγια στὸ μαντρί, στὴ στρούγγα γιὰ ν’ ἀρμέξη
ἀπὸ στεφάνι, ἀπὸ γκρεμό, ἀπὸ ραϊδιὸ καὶ λόγγο
Καὶ τοῦ γιδάρη ἡ σαλαγὴ στριγγιὰ στριγγιὰ γρικιέται
τ’ ἀνάποδο κοπάδι του « τσάπ, τσάπ! ἔι, ἔι! » βαρώντας.
Κι ἀχολογοῦν βελάσματα κι ἀχολογοῦν κουδούνια.
Ἀπὸ μακριά, ἀχ τὸ βουκολιό, ἀκούγεται φλογέρα.
Κάπου βροντάει μιὰ τουφεκιὰ ἢ κυνηγοῦ ἢ δραγάτη
καὶ κάπου κάπου ὁ ἀντίλαλος βραχνὸ τραγούδι φέρνει
τοῦ ἀλογολάτη, τοῦ βαλμᾶ, ὁποὺ γυρνάει κι ἐκεῖνος.
Τοῦ κάμπου τ’ ἄγρια τὰ πουλιὰ γυρνοῦν ἀπ’ τὶς βοσκές τους
καὶ μ’ ἄμετρους κελαηδισμοὺς μὲς τὰ δεντρὰ κουρνιάζουν··
σκαλώνει ὁ γκιώνης στὸ κλαρὶ καὶ κλαίει τὸν ἀδερφό του.
Στὰ ρέπια, στὰ χαλάσματα ἡ κουκουβάγια σκούζει·
μέσα σὲ αὐλάκι, σὲ βαρκό, λαλεῖ ἡ νεροχελώνα,
τ’ ἀηδόνι κρύβεται βαθιὰ στ’ ἀγκαθερὰ τὰ βάτα
καὶ τὴ ζωή του τραγουδάει μὲ τὸ γλυκὸ σκοπό του·
κι ἡ νυχτερίδα ἡ μάγισσα, μὲ τὸ φτερούγισμά της,
τὸ γρήγορο καὶ τὸ τρελό, σχίζει τὰ σκότα ἀπάνου
καὶ μὲ τὰ ὁλόχαρα παιδιὰ τοῦ ζευγολάτη παίζει
Καλότυχοί μου χωριανοί, ζηλεύω τὴ ζωή σας,
τὴν ἁπλοϊκή σας τὴ ζωή, πόχει περίσσιες χάρες.
Μὰ πλιὸ πολὺ τὸ μαγικὸ ζηλεύω γυρισμό σας,
ὅντας ἡ μέρα σώνεται καὶ βασιλεύει ὁ ἥλιος.
Nelly's, Hπειρώτισσες στις θημωνιές. Ήπειρος. Γύρω στα 1930.
Φωτογραφικά Ιστορικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη.
Βαφιαδάκης, Γεώργιος. Οκτωνιά (Εύβοια). Γυναίκες στο πλύσιμο,1931. Ψηφιακό αρχείο ΕΛΙΑ
Βαφιαδάκης, Γεώργιος. Ζευγολάτης στο όργωμα. Θράκη.Ψηφιακό αρχείο ΕΛΙΑ
Κρήτη. Όργωμα με ξύλινο αλέτρι (ησιόδειο άροτρο)
Πηγή: https://www.cretanmagazine.gr/orgoma-me-xylino-aletri-isiodio-arotro/
Λευκάδα. Κουβαλώντας νερό από τη βρύση
Θεόφιλος, Βλάχα Σαρακατσάνα. Οι απότομοι βράχοι στα μετέωρα μοναστήρια στην Καλαμπάκα, 1927
Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, συγκομιδή. 1925-1930. Ιδιωτική Συλλογή.
Βούλα Παπαϊωάννου, Θερισμός. Λιβαδειά. 1946.
Φωτογραφικά Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη
Άσκηση
Για ποιον λόγο, κατά τη γνώμη σας, ο ποιητής από όλες τις ώρες της ημέρας επιλέγει να γράψει για το ηλιοβασίλεμα;
Πώς δικαιολογείτε την τελευταία στροφή του ποιήματος, που δεν υπάρχει στο σχολικό σας εγχειρίδιο; Η φωνή του αφηγητή σε μια "αποστροφή" του λόγου απευθύνεται στους «χωριανούς». Να αιτιολογήσετε το περιεχόμενο αυτής της "αποστροφής" με βάση τις δύο πρώτες στροφές του ποιήματος. Εάν λάβετε υπόψη σας το φωτογραφικό υλικό και την προσωπική σας εμπειρία, θα συμφωνήσετε με τον αφηγητή;
Καλότυχοί μου χωριανοί, ζηλεύω τὴ ζωή σας,
τὴν ἁπλοϊκή σας τὴ ζωή, πόχει περίσσιες χάρες.
Μὰ πλιὸ πολὺ τὸ μαγικὸ ζηλεύω γυρισμό σας,
ὅντας ἡ μέρα σώνεται καὶ βασιλεύει ὁ ἥλιος.
Άσκηση δημιουργικής γραφής
Επιχειρήστε να διατυπώσετε τις σκέψεις κάποιου από τους τύπους ανθρώπου που παρουσιάζονται στο ποίημα σε ένα διαλογικό κείμενο με τον αφηγητή. Ο αφηγητής μέσα από το διάλογο εκφράζει κι αυτός τις δικές του σκέψεις.