Για τους φιλόδοξους ποιητές της δημιουργικής γραφής, λίγη βοήθεια για το ποιητικό είδος του χαϊκού, πάνω στη φόρμα του οποίου θα πειραματιστούμε, εμπνευσμένοι από την προσπάθεια του Γ. Σεφέρη.
Το χαϊκού είναι ποιητικό είδος ιαπωνικής προέλευσης και θεωρείται μια από τις δυσκολότερες μορφές ποιητικής έκφρασης. Είναι δεκαπεντασύλλαβα επιγράμματα με αυστηρή δομή τριών στίχων από τους οποίους ο πρώτος έχει πέντε συλλαβές, ο δεύτερος επτά και ο τρίτος πέντε (ενίοτε βρίσκουμε και παραλλαγές των τύπων 5-5-7 ἤ 7-7-5 ἤ 7-5-7). Σ' αυτές τις 17 συλλαβές πρέπει να συμπυκνώσεις ένα πλήρες νόημα, να τιθασεύσεις τη γλώσσα και, όταν τα καταφέρνεις, το αποτέλεσμα συνιστά ένα διαπεραστικό μέσα από την απλότητά του ποιητικό δημιούργημα.
Βέβαια δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το ποιητικό αυτό είδος, που το βλέπουμε να ακμάζει, ως ιδιαίτερο είδος γραφής, από τον 17ο ως τον 19ο αι., συνδέεται άρρηκτα με την ιδεογραμματική γιαπωνέζικη γραφή και καταλήγει στη δημιουργία ενός κειμένου-ζωγραφιάς. Περιεχόμενο και νόημα είναι άρρηκτα δεμένα σε μια απεικόνιση με αισθητική σημασία που στοχεύει τόσο στην οπτική όσο και νοητική συγκίνηση.
Ένας μεγάλος υπηρέτης της κινηματογραφικής εικόνας, ο Αντρέι Ταρκόφσκι, αναφερόμενος στο χαϊκού στο βιβλίο του Σμιλεύοντας το Χρόνο, μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ. Νεφέλη, 1987, σ. 147, αναφέρει: «Οι ιάπωνες ποιητές μπορούσαν να εκφράσουν το όραμά τους για την πραγματικότητα μέσα σε τρεις στίχους. Δεν παρατηρούσαν απλώς την πραγματικότητα, παρά με ουράνια γαλήνη αναζητούσαν το αγέραστο νόημά της. Όσο πιο ακριβής είναι η παρατήρηση, τόσο πλησιάζει τη μοναδικότητα, δηλ. γίνεται εικόνα»
Παρόλα αυτά, ακόμη και με τους περιορισμούς που θέτει η μεταφραστική απόδοση ή και η πρωτότυπη παραγωγή ποιητικού λόγου με τη μορφή χαϊκού στα ελληνικά, τα ποιήματα αυτά αποτελούν ένα ενδιαφέρον είδος που ασκείται στη συμπύκνωση υπό συγκεκριμένους όρους. Η επιλογή μάλιστα του δεκαπεντασύλλαβου, η οποία απαντά και στη δική μας ποιητική παραγωγή, επώνυμη ή ανώνυμη, δημιουργεί μια συγγένεια η οποία δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη.
O Γ. Σεφέρης έγραψε χαϊκού το 1929 και μπορείτε να τα βρείτε μελοποιημένα στο cd "δεκαέξη χαϊκού και άλλες ιστορίες" και στην ποιητική του συλλογή, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, 1989.
Δείτε μερικά από τα μελοποιημένα χαϊκού του Γ. Σεφέρη
Στάξε στη λίμνη
μόνο μια στάλα κρασί
και σβήνει ο ήλιος.
Στον κάμπο ούτ' ένα
τετράφυλλο τριφύλλι.
Ποιος φταίει απ' τους τρεις;
Άδειες καρέκλες
τ' αγάλματα γύρισαν
στ' άλλο μουσείο.
Να' ναι η φωνή
πεθαμένων φίλων μας
ή φωνογράφος;
Τα δάχτυλά της
στο θαλασσί μαντίλι
κοίτα: κοράλλια.
Συλλογισμένο
το στήθος της βαρύ
μες στον καθρέφτη.
Νύχτα, ο αγέρας
ο χωρισμός απλώνει
και κυματίζει.
Τώρα σηκώνω
μια νεκρή πεταλούδα
χωρίς φτιασίδι.
Πού να μαζεύεις
τα χίλια κομματάκια
του κάθε ανθρώπου.
Βουλιάζει ο κόσμος
κρατήσου, θα σ' αφήσει
μόνο στον ήλιο.
Γράφεις.
το μελάνι λιγόστεψε
η θάλασσα πληθαίνει.
Όσον αφορά σε διαδικτυακούς τόπους, μπορείτε να βρείτε δείγματα πειραματισμών σε μορφή χάι κου στο lexima.gr
